Voor ieder wat waars

“Is er nog hoop? Ja, een hoop ellende.”

(Lévi Weemoedt)

L.s.

Hieronder volgt een hoopvolle boodschap voor het nieuwe jaar!

Maar eerst even dit.

Als het afgelopen politieke, maatschappelijke en (sociale) media-jaar mijn neus op één feit heeft gedrukt, is het hoezeer wij vandaag de dag leven en werken in een context waarin perceptie, overtuigingen en veronderstellingen hardnekkig zijn. Met name in die omgevingen waar de werkelijkheid de meest negatieve overtuigingen steeds weer lijkt te bevestigen. Als we niet oppassen, draait deze samenleving zichzelf vast in een neerwaartse spiraal van zichzelf bevestigende negatieve beeldvorming.

Wat betekent dat voor ons? Welke grondhouding en vuistregels worden van ons gevraagd om die patronen te doorbreken die we -als het goed is- allemaal zien? Hoe herwinnen we vertrouwen in elkaar wanneer ‘waarheid’ een steeds relatiever begrip lijkt te worden?

In dat kader een boekentip: https://kiosk.decorrespondent.nl/products/voor-ieder-wat-waars-rob-wijnberg

‘Voor ieder wat waars’ gaat namelijk precies over dit soort vragen. “Kunnen we nog geloven in waarheid terwijl onze schermen zich vullen met nepnieuws, complottheorieën en liegende (politiek) leiders? Of geloven we alleen in onze eigen waarheid?”, vraagt auteur Rob Wijnberg zich af tijdens het gelijknamige theatercollege dat hij recent enkele malen gaf.

Voorstelling en boek vertellen hoe we als mensen steeds meer allemaal onze eigen feiten en waarheden hebben gekregen, met als gevolg een samenleving waarin solidariteit steeds minder vanzelfsprekend lijkt en maatschappelijke instituties steeds minder worden vertrouwd. Een samenleving waarin cynisme gedijt. Wijnberg omschrijft in het eerste deel van zijn boek hoe in de loop van de geschiedenis de invloed van media op ons waarheidsbegrip en ons wereldbeeld enorm zijn toegenomen. Hoe ‘nieuws’ daarbij stelselmatig de nadruk legt op “de dreigingen en risico’s om ons heen” (…) “Een onophoudelijk schallende sirene die ons van incident naar rel, naar calamiteit, naar krankzinnigheid, naar leugen, naar crisis, naar ongeluk, naar uithaal, naar moddergevecht, naar belediging, naar complottheorie, naar schandaal manoeuvreert.” Hoe het gaandeweg bovendien een industrie is geworden die het moet hebben van zoveel mogelijk ‘kliks’ en advertentie-verkoop, waarbij alarmisme eenvoudigweg het best werkt. Hoe kritische argwaan steeds meer verwordt tot cynisme en een zichzelf bevestigend negatief beeld van de werkelijkheid genereert. Hoe de opkomst van algoritmen in de sociale media dat nog verder hebben versterkt. En hoe het ongewenste bij-effect van dit alles is dat dat systematische wantrouwen als voedingsbodem werkt voor algemener wantrouwen jegens allerhande maatschappelijke en democratische instituties.

U ziet: ik verblijd u graag met de gezelligst denkbare lectuur voor tijdens de warmste koude dagen van het jaar.

Gelukkig vervolgt Wijnberg met een hoopvoller boodschap die opmerkelijke overeenkomsten vertoont met een aantal vuistregels waarlangs ik zelf probeer te werken en leven. Namelijk de boodschap dat je er -ondanks de genoemde negatieve spiraal van beeldvorming- nog steeds gewoon vanuit mag gaan dat ‘de meeste mensen deugen’, zoals Wijnberg’s vriend Rutger Bregman het zou zeggen. Dat je er -ondanks de nog immer aanzwellende herrie aan het front van wantrouwen en verontwaardiging- nog steeds gewoon vanuit mag gaan dat de ‘stille meerderheid’ welwillender en genuanceerder is dan we wellicht geneigd raken te denken. “De mens helpt liever dan hij haat.” (…) “Het is die diepgewortelde zorgzaamheid in onze genen die tot op de dag van vandaag onze samenleving vorm geeft.”

Door de enorme zwaartekracht van negatieve beeldvorming in (met name sociale) media, lijken de maatschappelijke tegenstellingen vaak groter dan ze in werkelijkheid zijn. Het is zaak rekenschap te geven van een diepgaand besef van maatschappelijke problemen en urgentie in grote delen van ons land en de wereld, zónder daarbij mee te gaan in die spiraal. Die gaat namelijk neerwaarts, waar wij volgens mij omhoog willen. Wantrouwen weigeren -zowel de inkomende als de uitgaande variant- doorbreekt het patroon dat volgens mij -en zo te lezen ook volgens Wijnberg- misschien wel het meest basale probleem is waarmee wij vandaag de dag te kampen hebben.

“Vertrouwen is die eerste trede nemen, zelfs als je de gehele trap nog niet overziet.”

(Martin Luther King)

Ik kijk uit naar een 2024 met hernieuwde energie en gezondheid. Voor nu wens ik iedereen liefdevolle dagen en een kalme afsluiting van een bewogen jaar.

✨

Samir Bashara